Hoe lang werken mensen wereldwijd? We kijken naar werkuren in het buitenland.

Wereldwijd variëren de werktijden van 35 uur per week in Frankrijk tot 40 uur in Polen en 45 uur in Turkije. Steeds meer landen overwegen een vierdaagse werkweek in te voeren. De aanvraagprocedure voor het pilotprogramma voor werktijdverkorting is donderdag geopend en loopt tot 15 september.

In Polen, net als in onze buurlanden Tsjechië en Slowakije, is de werkgever verantwoordelijk voor het vaststellen en berekenen van de arbeidstijd in overeenstemming met de bepalingen van de Arbeidswet. In de praktijk betekent dit een werkweek van 40 uur, meestal verdeeld over vijf dagen, met een werkdag van acht uur.

In april kondigde het ministerie van Gezin, Arbeid en Sociaal Beleid de start aan van de voorbereidingen voor een proefprogramma voor werktijdverkorting. Eind juni publiceerde het ministerie de regels voor deelname aan het proefprogramma. Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, hoofd van het ministerie van Gezin, Arbeid en Sociaal Beleid, benadrukte dat dit het eerste initiatief van deze aard in ons deel van Europa zou zijn. In veel landen wordt al jaren gesproken over werktijdverkorting. De werving is donderdag begonnen.

Vijf jaar geleden leidde het debat over de vierdaagse werkweek in het Verenigd Koninkrijk tot een debat gebaseerd op de resultaten van 's werelds grootste experiment, uitgevoerd door 4 Day Week Global, Boston College, de Universiteit van Cambridge en de denktank Autonomy. Bijna 70 bedrijven – van fastfoodrestaurants tot grote bedrijven, hotels, dokterspraktijken en banken – en ongeveer 3300 werknemers namen deel. Het experiment liep zes maanden, vanaf 6 juni 2020. Tweeënnegentig procent van de deelnemende bedrijven besloot de vierdaagse werkweek permanent voort te zetten. Dit bleek te leiden tot hogere inkomsten en een hogere productiviteit. De burn-out onder werknemers daalde met 71 procent, 43 procent ervoer een verbeterde geestelijke gezondheid en 46 procent meldde minder vermoeidheid. Soortgelijke onderzoeken zijn uitgevoerd in landen zoals Duitsland, Zwitserland en Spanje.

In Spanje bedraagt de huidige wekelijkse arbeidstijd 40 uur, maar er wordt verwacht dat er een wetsvoorstel wordt ingediend bij het parlement om deze terug te brengen tot 37,5 uur. Dit is het belangrijkste voorstel van minister van Arbeid Yolanda Díaz, leider van de linkse partij Sumar, een kleinere coalitiepartner in de regering van Pedro Sánchez. Het wetsvoorstel is bekritiseerd door werkgeversorganisaties, maar is door de meeste vakbonden positief ontvangen.

Scandinavische landen werken al 37,5 uur per week. In Finland is deze tijd verdeeld over vijf werkdagen. Werknemers daar hebben ook recht op 24-38 vakantiedagen per jaar, afhankelijk van hun anciënniteit en sector. In de particuliere sector worden zaterdagen ook meegerekend als vakantietijd. Discussies over verdere verkorting van de werktijden werden onder andere geleid door premier Sanna Marin, die van 2019 tot 2023 diende. Zij steunde de invoering van een vierdaagse werkweek, met het argument dat dit het welzijn en geluk van mensen zou verbeteren. Het idee was echter niet opgenomen in het overheidsprogramma en uit peilingen bleek dat 75 procent van de werkgevers niet akkoord zou gaan met een verkorte werkweek zonder salarisverlaging. Marin verwees naar een pilotprogramma uit 1996-1998, toen een zesurige werkdag in Finland werd getest in verschillende fabrieken, waaronder Nokian Tyres, waar de productiviteit met 33 procent toenam. Ondanks de positieve resultaten van het experiment, werden er destijds geen formele veranderingen doorgevoerd vanwege weerstand vanuit het management en gebrek aan politieke steun.

Noorwegen daarentegen heeft een van de meer flexibele modellen aangenomen. De standaardwerkweek is 37,5 uur, wat voor werknemers die lid zijn van een vakbond kan worden teruggebracht tot 37 uur. Vakantie in Noorwegen bedraagt minimaal 25 werkdagen per jaar, met drie weken tussen 1 juni en 30 september. De Noorse overheid stimuleert arbeidsovereenkomsten en zelfstandig ondernemerschap is zeldzaam.

In Zweden heeft de oppositiepartij Milieupartij-Groenen een motie ingediend bij het parlement waarin de centrumrechtse regering wordt opgeroepen een vierdaagse werkweek in te voeren. De kwestie zal in juni van dit jaar in de Kamer worden behandeld. In hun motivering benadrukten de Groenen dat er 50 jaar zijn verstreken sinds de invoering van een 40-urige werkweek in Zweden en dat verkorting van deze periode mogelijk is dankzij technologische vooruitgang. Ze voegden eraan toe dat een vierdaagse werkweek voordelen zou opleveren in de vorm van minder ziekteverzuim door het herstellen van de balans tussen werk en privé. De invoering van een vierdaagse werkweek wordt gesteund door de Zweedse vakbonden LO en TCO.

In de praktijk werken Zweden die fulltime werken al minder dan 40 uur per week, dankzij collectieve arbeidsovereenkomsten die vakbonden in specifieke sectoren hebben gesloten. Ze krijgen bijvoorbeeld één uur vrije tijd voor recreatieve activiteiten. In Zweden hebben sommige gemeenten en regio's al eerder tijdelijke programma's voor werktijdverkorting ingevoerd voor hun werknemers, met name in de gezondheidszorg en zorg.

Frankrijk daarentegen heeft al lang een van de kortste werkweken in Europa – de norm is 35 uur. Werknemers kunnen echter op verzoek van de werkgever meer uren werken, tot een maximum van 10 of 12 uur per dag als een collectieve overeenkomst dit toestaat. Werknemers hebben recht op minimaal 20 minuten pauze na zes uur werk, hoewel veel bedrijven langere, onbetaalde lunchpauzes invoeren. Wat betreft vakantie, kunnen werknemers in Frankrijk rekenen op 25-30 vakantiedagen per jaar. Hoewel de Franse werkweek erg kort is in vergelijking met andere Europese landen, gaat het debat over een vierdaagse werkweek nog steeds door; in 2024 oordeelde een parlementaire commissie dat de beslissing om deze in te voeren bij de werkgevers moet liggen.

Ook in Duitsland wint het thema van een vierdaagse werkweek aan populariteit. In 2024 stemde 74 procent van de Duitsers vóór een vierdaagse werkweek, met als reden de vermindering van stress in het dagelijks leven. De Duitse arbeidstijdenwet beperkt de dagelijkse norm tot acht uur; werknemers hebben recht op 24 werkdagen vakantie per jaar.

In Italië werd in februari van dit jaar een wetsvoorstel ingediend bij de Kamer van Afgevaardigden om de wekelijkse arbeidsduur te verkorten van 40 naar 32 uur, met behoud van de huidige lonen. Het wetsvoorstel werd opgesteld door parlementsleden van de Democratische Partij, de Vijfsterrenbeweging, de Groenen en de Linkse Partij. De oppositie beschuldigde de coalitie er later van het wetsvoorstel te hebben uitgesteld om verdere procedures te voorkomen. Het probleem nummer één in Italië, dat dagelijks en vooral tijdens de 1 mei-vakantie onder de aandacht wordt gebracht, is echter al jaren de plaag van arbeidsongevallen. Bijna dagelijks sterven er meerdere mensen. De schuld wordt meestal toegeschreven aan nalatigheid van werkgevers en een gebrek aan naleving van de voorschriften voor gezondheid en veiligheid op het werk.

In Canada duurt de werkweek 40 uur en hebben werknemers recht op pauze na vijf uur werk. In Ontario diende Bhutila Karpoche, namens de linkse Nieuwe Democratische Partij, in 2022 een wetsvoorstel in om een vierdaagse werkweek te introduceren.

Turkse werknemers daarentegen werken recordbrekende uren – hun wekelijkse werktijd bedraagt maar liefst 45 uur, een van de hoogste limieten in Europa. Dagelijks mag er niet meer dan 11 uur gewerkt worden. Werk onder de 4 uur is gegarandeerd met een pauze van 15 minuten, tot 7,5 uur met een pauze van 30 minuten en boven de 7,5 uur met een uur. Werknemers in deze landen hebben recht op 24 uur ononderbroken rust per week.

Balkanlanden hebben vergelijkbare arbeidstijdenregelingen. Servië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Albanië, Noord-Macedonië, Kosovo en Montenegro hanteren een standaardwerkweek van 40 uur, meestal verdeeld over vijf werkdagen. Werknemers mogen maximaal 10 overuren per week maken en ontvangen voor deze uren doorgaans een loonsverhoging van 25%. In deze landen variëren de lunchpauzes van 30 minuten tot een uur en moeten werknemers minimaal 24 uur rust per week hebben.

Om een bedrijf te registreren voor het pilotprogramma, moet een elektronische aanvraag worden ingediend via een speciale generator die beschikbaar is op de website van het ministerie. De vereiste informatie omvat een projectbeschrijving, de doelen, doelstellingen en meetgegevens, evenals verklaringen over de juridische en financiële situatie van de werkgever.

Het pilotproject start op de datum van ondertekening van de overeenkomst en is verdeeld in drie fasen. Fase I is de voorbereiding op de invoering van werktijdverkorting – deze begint op de datum van ondertekening van de overeenkomst en eindigt op 31 december 2025. Fase II test de implementatie van werktijdverkorting op de werkplek – deze begint op 1 januari 2026 en eindigt op 31 december 2026. Fase III is een samenvatting van het pilotproject – deze eindigt uiterlijk op 15 mei 2027. De projectuitvoerder is verplicht om uiterlijk op deze datum een eindrapport en kwartaalenquêtes onder werkgevers en werknemers in te dienen bij het Ministerie van Gezin, Arbeid en Sociaal Beleid (PAP).

bm/ awl/ mzb/ tdj/ mrf/ jbw/ cmm/ pmo/ lach/ sw/ zys/ bst/ lm/ ktl/