Zdrowe podatki działają, ale nie przyspieszają i nie pokazują nieśmiałych osiągnięć

Po ponad roku od wprowadzenia, podatki zdrowotne w Kolumbii przyniosły pewien postęp w zakresie zdrowia publicznego i dochodów, ale ich wpływ pozostaje ograniczony, jak wynika z najnowszego raportu Centrum Studiów Ekonomicznych (ANIF). Raport ostrzega, że ta polityka podatkowa funkcjonowała bez kompleksowego wsparcia ze strony państwa, co ograniczyło jej skuteczność.

Warto pamiętać, że od listopada 2023 roku kraj wprowadził zróżnicowane podatki na napoje słodzone i żywność wysoko przetworzoną w zależności od ich wartości odżywczej. Środek ten, wspierany przez organizacje takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), został włączony do ustawy nr 2277 z 2022 roku, aby zniechęcić do spożycia produktów przyczyniających się do rozwoju przewlekłych chorób niezakaźnych.

Zobacz tutaj: „ Nasza stawka to ziemia i wzrost”: Ministerstwo Rolnictwa

ANIF, odnosząc się do postępów, informuje, że w pierwszych miesiącach obowiązywania podatku, przyczynił się on do nieznacznego spadku dziennego spożycia tych produktów. Przykładowo, odsetek osób młodych w wieku 12–28 lat spożywających napoje słodzone codziennie wzrósł z 24,6% w 2022 roku do 22,6% w 2024 roku.

Podobnie, wśród osób dorosłych w wieku od 29 do 44 lat spadek był jeszcze większy, z 24,9% do 19,2%, podczas gdy równolegle zwiększył się odsetek osób, które spożywają je tylko raz w tygodniu lub rzadziej.

„W przypadku paczkowanej żywności smażonej zmiany były bardziej umiarkowane. Wśród osób młodych dzienne spożycie spadło z 18,7% do 17%. W grupie wiekowej 29-44 lata spadło z 7,7% do 7,1%, podczas gdy wśród osób starszych odsetek ten pozostał praktycznie niezmieniony” – wskazano w niedawnym raporcie.

Ważne zasoby w kolekcji

Analitycy dodali, że opisaną tendencję można zaobserwować we wszystkich grupach dochodowych, gdyż dzienne spożycie spadło we wszystkich kwintylach dochodów. Najbardziej zauważalny spadek zaobserwowano jednak w najuboższych gospodarstwach domowych, gdzie dzienne spożycie smażonych potraw spadło z 18,1% do 14%.

Więcej informacji: Kolumbia się starzeje, a dywidenda demograficzna tkwi w nieformalnej gospodarce.

Anif podkreśla jednak, że te postępy, choć pozytywne, są skromne i nie są powszechne. Zauważa na przykład, że wzrosła konsumpcja okazjonalna, ale znaczna część populacji nadal ma niezdrowe nawyki. W 2024 roku prawie 28 milionów Kolumbijczyków nadal spożywało napoje słodzone co najmniej raz w tygodniu, co stanowiło 54% populacji.

Z perspektywy fiskalnej trend ten jest bardziej dynamiczny – podatki zdrowotne wyniosły 2,9 biliona dolarów w 2024 roku, co stanowi 1,1% całkowitych dochodów narodowych. Między styczniem a majem 2025 roku dochody osiągnęły już 1,6 biliona dolarów, co stanowi wzrost o 24,9% w porównaniu z analogicznym okresem w 2024 roku. Z tej kwoty 288 miliardów dolarów pochodzi ze sprzedaży napojów słodzonych, a 1,3 biliona dolarów z żywności ultraprzetworzonej.

Wzrostowi temu towarzyszyły gwałtowne wzrosty inflacji w opodatkowanych produktach. Roczna stopa inflacji w przypadku chipsów pakowanych wzrosła z 14,6% w październiku 2023 r. do 20,7% w styczniu 2024 r. Ceny napojów bezalkoholowych i słodów również wzrosły, osiągając 13,7% w grudniu 2023 r.

„Chociaż skutki te uległy osłabieniu (inflacja w czerwcu 2025 r. wyniosła zaledwie 0,5% w przypadku żywności smażonej i 7,1% w przypadku napojów bezalkoholowych), odzwierciedlają one częściowe przeniesienie podatku na konsumenta końcowego” – stwierdzili.

Inne wiadomości: Kim są nowi przewodniczący Izby Reprezentantów i Senatu na ostatnią kadencję legislacyjną?

Brak wsparcia w programie

Pomimo tych wskaźników, Anif ostrzega, że wpływ tego środka został ograniczony przez brak skoordynowanej strategii państwa, ponieważ same podatki zdrowotne nie gwarantują strukturalnej zmiany nawyków żywieniowych ludności. Podkreśla, że aby były one naprawdę skuteczne, muszą być zintegrowane z kampaniami edukacji żywieniowej, przepisami dotyczącymi etykietowania i aktywną promocją niedrogich, zdrowych alternatyw.

„Konsumpcja spadła, ale zmiana jest stopniowa i nie przyspieszyła, ponieważ nie ma sprzyjającego środowiska dla wprowadzenia tego rodzaju podatku ” – podsumowuje dokument, w którym zauważono również, że doświadczenia innych krajów, takich jak Meksyk i Chile, które również wprowadziły ten rodzaj podatku, pokazują, że jego sukces zależy od skoordynowanej pracy organów podatkowych, służby zdrowia i edukacji.

W tym kontekście proponują, aby projektowaniu finansów publicznych towarzyszyło podejście wielosektorowe, uwzględniające fakt, że jeśli państwo nie zainterweniuje w takich obszarach jak dostarczanie zdrowych produktów, edukacja w szkołach i regulacja marketingu skierowanego do nieletnich, jego wpływ będzie marginalny.

„Osiągnięte dotychczas wyniki wskazują na korelację między podatkiem a pewnymi zmianami w konsumpcji, ale nie dowodzą jeszcze trwałej ani sprawiedliwej transformacji. Krótko mówiąc, raport uznaje, że zdrowe podatki działają, ale jednocześnie jasno wskazuje, że nie zmieniają one nawyków szybko ani dogłębnie. Bez wsparcia instytucjonalnego ich efekt pozostanie częściowy” – podsumowali.