Energie wordt goedkoper, maar de rekeningen dalen niet. De zwaksten betalen het meest.

• Ondanks de harmonisatie van regelgeving en de toenemende integratie van de energiemarkten in de Europese Unie, variëren de werkelijke kosten voor eindgebruikers nog steeds aanzienlijk.
• Voor een eerlijke discussie over de kosten van energietransitie is een analyse van de totale kosten voor elektriciteitsconsumenten nodig. Daarbij moeten we ons niet beperken tot de beurskoersen.
• De huidige kostendelingsstructuur is noch sociaal rechtvaardig, noch economisch efficiënt.

De energietransitie - de vorm, het tempo en de financieringsmethode - zal de ontwikkeling van Polen voor decennia bepalen, zo lezen we in het rapport "Een groen gewetensonderzoek; de werkelijke kosten van de energietransitie - de toekomst van de energieprijzen en onze rekeningen" van het Centrum voor Ontwikkelingsstrategieën.

Het is onmogelijk om over een verantwoorde energietransitie te praten zonder naar het hele systeem te kijken. Ten tweede treft de huidige financieringsmethode voor deze transformatie in Polen de zwakste deelnemers aan het economische leven het hardst: kleine bedrijven, servicepunten, restaurants, verpleeghuizen. Zij zijn degenen die momenteel de grootste kosten dragen voor veranderingen die gemeenschappelijk, eerlijk en toekomstgericht hadden moeten zijn. Maar zij zijn niet de enigen – ook de grote industrie in Polen betaalt, ondanks belastingvoordelen en voorkeuren, momenteel meer dan haar concurrenten uit West-Europa.

- zegt Kamil Orzeł, voorzitter van de Raad van Bestuur, lid van de Raad van Bestuur van de Stichting Development Strategies Center.

Hij voegt eraan toe dat dit een reële bedreiging vormt voor het concurrentievermogen van de economie en een signaal is dat het huidige model voor kostendeling fundamenteel moet worden herzien.

Volgens de CSR-voorzitter moet de transformatie doorgaan, maar moet deze ook rationeel zijn. Hij stelt dat het kostensysteem moet worden gecorrigeerd: enerzijds om het concurrentievermogen niet te verzwakken, en anderzijds om de verantwoordelijkheid niet af te schuiven op degenen die het minst in staat zijn om die te dragen. Alleen een eerlijke diagnose biedt de kans om optimale, realistische en eerlijke oplossingen te ontwikkelen.

Uit het rapport blijkt ook dat voor een eerlijke discussie over de kosten van de energietransitie een analyse nodig is van de totale kosten die worden gedragen door elektriciteitsconsumenten . Daarbij moeten we ons niet beperken tot de beurskoersen.

De uiteindelijke energierekening bestaat niet alleen uit de kosten voor inkoop en distributie, maar ook uit een aantal wettelijke kosten die verband houden met de financiering van ondersteuningssystemen voor nieuwe bronnen, het behoud van energiereserves en het voortdurende evenwicht in het nationale energiesysteem. Hierbij hoort ook het waarborgen van het evenwicht tussen productie en verbruik en stabiele netwerkparameters, zoals frequentie en spanning.

- wij lezen.

De auteurs van het document stellen dat ondanks de harmonisatie van regelgeving en de geleidelijke integratie van de energiemarkten in de Europese Unie, de werkelijke kosten voor eindgebruikers nog steeds sterk uiteenlopen. Dit is het gevolg van lokale verschillen in de energiemix, de wijze van toewijzing van systeemkosten en de gehanteerde principes voor lastenherverdeling.

Tijdens de energiecrisis hebben de meeste EU-landen tijdelijke beschermingsmechanismen ingevoerd - subsidies, belastingverlagingen en gereguleerde tarieven - die de groei van de energierekening van huishoudens beperkten. Zoals echter benadrukt, weerspiegelen de prijzen die individuele klanten betalen niet de volledige kosten van het systeem en mogen ze niet worden beschouwd als een maatstaf voor de efficiëntie van het energiebeleid.

Een analyse van de uitgaven van institutionele ontvangers geeft een beter beeld van de werkelijke kosten.

De afgelopen jaren waren het juist de kleinste bedrijven – zoals dienstverlenende bedrijven, horecabedrijven of handelsbedrijven – die de hoogste energiekosten per eenheid maakten, zelfs een veelvoud daarvan dan de zware industrie. Dit komt onder andere door de structuur van de distributietarieven, het gebrek aan onderhandelingsmacht en de onevenredige last van regelgevingskosten.

- schrijft CRS.

Zoals in het rapport wordt opgemerkt, worden industriële klanten in de meeste EU-landen bevoordeeld. In Polen is dit model echter omgekeerd: energie-intensieve bedrijven profiteren niet van steun op een schaal die vergelijkbaar is met die van hun Europese concurrenten, wat zich vertaalt in een afname van het concurrentievermogen van de binnenlandse industrie. De huidige structuur van kostenverdeling is noch sociaal rechtvaardig, noch economisch efficiënt.

Het document benadrukte ook dat Polen jarenlang had geprofiteerd van een kostenvoordeel dat voortkwam uit twee factoren: lage operationele kosten van afgeschreven infrastructuur en vertragingen bij de implementatie van hernieuwbare energiebronnen , waardoor er geen lasten waren met betrekking tot ondersteunende systemen – die aanzienlijke uitgaven vereisten in de beginfase van de technologische ontwikkeling. Beide voordelen gingen echter verloren. De investeringsuitgaven voor distributienetwerken stegen van 6,3 miljard PLN in 2020 tot 9,9 miljard PLN in 2023, en zullen in de daaropvolgende jaren jaarlijks meer dan 12 miljard PLN bedragen .

Tegelijkertijd groeien de verplichtingen die voortvloeien uit de afgesloten veilingen van hernieuwbare energie, voornamelijk uit contracts for difference (CfD's), evenals de geplande ondersteuningsbetalingen voor offshore windenergie.

- wij lezen.

De auteurs van het document schatten dat de dynamische toename van de geïnstalleerde capaciteit in hernieuwbare energiebronnen mogelijk was dankzij een gunstige samenloop van omstandigheden:

• beschikbaarheid van gratis verbindingscapaciteit;
• dalende investeringskosten;
• hoge energieprijzen op de markt en aantrekkelijke ondersteuningssystemen die investeerders een bevredigend rendement op hun kapitaal opleverden.

Momenteel verliezen de meeste van deze factoren echter aan belang: de investeringskosten dalen niet meer, het aansluiten van nieuwe installaties vereist dure netwerkuitbreidingen en de toenemende concurrentie tussen hernieuwbare energiebronnen leidt tot het zogenaamde kannibalisatie-effect, d.w.z. tot lagere prijzen voor producenten (capture price). In de komende jaren kunnen deze prijzen zelfs dalen tot onder de 50 procent van de gemiddelde SPOT-prijzen. Dit betekent dat we de reserves voor eenvoudige transformatie hebben opgebruikt.

Uit het rapport blijkt ook dat een verdere groei van de geïnstalleerde capaciteit voor hernieuwbare energiebronnen zal leiden tot steeds vaker voorkomende periodes van zeer lage of zelfs negatieve energieprijzen.

Dit fenomeen is grotendeels te wijten aan de ineffectiviteit van de bestaande steunmechanismen. Hernieuwbare energiecentrales – met name die welke onder nettometering vallen – blijven energie opwekken, zelfs wanneer dit betekent dat er extra moet worden betaald voor de energie die aan het net wordt geleverd, omdat ze profiteren van gegarandeerde wettelijke privileges. Vanwege de grondwettelijke bescherming van verworven rechten is het onmogelijk om deze regels voor bestaande centrales te wijzigen. Bijgevolg is te verwachten dat het fenomeen van negatieve energieprijzen het Poolse elektriciteitsnet nog minstens een jaar of twaalf zal vergezellen.

De auteurs erkennen dat het niet mogelijk is om eenduidig ​​vast te stellen of de verdere ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen zich zal vertalen in lagere gemiddelde energiekosten voor eindgebruikers – voornamelijk vanwege de stijgende systeemkosten als gevolg van de veranderende marktstructuur. De belangrijkste factor hierbij zal de stijging van de capaciteitsmarktkosten zijn, gerelateerd aan de dalende winstgevendheid van conventionele opwekkingseenheden, die – ondanks dat ze steeds minder vaak in bedrijf zijn – paraat moeten blijven in geval van periodes van schaarste aan hernieuwbare energiebronnen (de zogenaamde Dunkelflaute).

Zoals het document laat zien, zullen de kosten van steunsystemen voor hernieuwbare energiebronnen parallel toenemen. Dit fenomeen is het gevolg van drie overlappende processen: de toenemende hoeveelheid energie die onder de steun valt, de inflatie-indexering van gegarandeerde tarieven en een daling van de marktprijzen tijdens periodes van hoge opwekking uit hernieuwbare bronnen – wat resulteert in een groeiend verschil tussen de marktprijs en de gegarandeerde prijs en leidt tot hogere subsidies.

De energietransitie is geen eenmalige moderniseringspoging, maar een continu proces - een cyclus van reconstructie en vervanging van infrastructuur die de economie de komende decennia zal vergezellen - benadrukt het rapport .

Dit geldt zowel voor opwekkingsbronnen als voor netwerkinfrastructuur. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, betekent het voltooien van een van de transformatiefases geen blijvende besparingen: apparaten slijten, technologieën verouderen en er ontstaan ​​nieuwe uitdagingen op het gebied van systeembeveiliging.

Zoals CSR opmerkt, zijn investeringen in nieuwe opwekkingscapaciteit, ondanks de vele uitdagingen, noodzakelijk – veel van de huidige operationele eenheden zijn meer dan 40 jaar oud en vereisen dure modernisering of volledige vervanging. De vorm van de toekomstige energiemix zal grotendeels afhangen van de richting van het overheidsbeleid en de gekozen ondersteuningsmechanismen. Verdere transformatie vereist een betrouwbare berekening van de kosten op lange termijn, aldus het document.