Uit de laatste telling van de axolotl blijkt dat hij nog leeft, maar het is belangrijk dat zijn leefgebied in Xochimilco snel wordt hersteld.

Een nieuwe telling in de Xochimilco-wetlands , de enige leefomgeving van de axolotl, heeft verontrustende resultaten opgeleverd, maar ook een sprankje hoop. Hoewel de traditionele visserij geen exemplaren heeft opgeleverd, heeft DNA-analyse in de omgeving bevestigd dat deze iconische endemische soort van Mexico nog steeds in de kanalen leeft. Deze bevinding onderstreept de urgentie van verdubbeling van de inspanningen om zijn leefgebied te herstellen.

Het onderzoek onder leiding van EC is het eerste in meer dan tien jaar. Voorlopige resultaten wijzen erop dat de axolotl, waarvan de populatie in 1998 naar schatting 6000 exemplaren per vierkante kilometer daalde tot slechts 36 in 2014, op de rand van uitsterven staat als gevolg van vervuiling, verstedelijking en de aanwezigheid van invasieve soorten zoals karpers en tilapia.

Milieu-DNA-technologie

De eerste fase van de telling, uitgevoerd tussen september 2024 en februari 2025, leverde geen vangsten van axolotls op met traditionele netten. Onderzoekers gebruikten echter een innovatieve techniek: omgevings-DNA-analyse (eDNA) . Deze methode detecteert genetische sporen in het water en bevestigt de aanwezigheid van de soort, zelfs als deze niet zichtbaar is.

"De resultaten bevestigen wat we al vreesden: verstoring van het leefgebied brengt de axolotl op de rand van uitsterven", aldus Dr. Luis Zambrano, directeur van het Ecological Restoration Laboratory van de UNAM. "Maar de vondst van sporen van de axolotl geeft ons hoop op voortzetting van de herstelwerkzaamheden."

Uit DNA-monsters uit de omgeving is gebleken dat axolotls alleen te vinden zijn in kanalen die ver van stedelijke activiteiten liggen. Daar is de waterkwaliteit goed en leven nog steeds inheemse vissen en schaaldieren, vertelde Dr. Esther Quintero, technisch directeur van Conservation International Mexico, aan El Economista.

Het chinampa-schuilplaatsmodel: een tastbare oplossing

Met deze gegevens weten we dat "het voortbestaan ​​van de axolotl afhangt van het herstel van zijn leefgebied", aldus Quintero. In die zin heeft het chinampa-reservaatproject zich gepositioneerd als een van de meest effectieve oplossingen. Dit model, ontwikkeld door UNAM en ondersteund door Conservation International, combineert wetenschappelijke kennis met de voorouderlijke landbouwtechnieken van de chinampa.

Het chinampa-refugiosysteem creëert veilige havens voor de axolotls. Bij de ingangen van de kanalen worden biofilters gebouwd met hout, stenen en inheemse planten, waardoor de waterkwaliteit verbetert en invasieve roofdieren worden tegengehouden.

"We kunnen de axolotl niet redden zonder zijn leefgebied te herstellen," bevestigt Quintero, "en dat betekent samenwerken met de mensen die in deze wetlands wonen en werken. Het herstellen van Xochimilco betekent ook nadenken over hoe we in steden leven en de ruimte die we aan de natuur overlaten."

Het project telt al 21 actieve chinampa-refugio's en het succes ervan heeft niet alleen de omstandigheden voor de axolotl verbeterd, maar ook voor andere inheemse soorten en de levenskwaliteit van de lokale gemeenschap. "De deelnemende chinampa-boeren hebben recht op een label dat hun producten onderscheidt, waardoor een waardeketen ontstaat die zowel de mens als het ecosysteem ten goede komt (...). Daarom moeten dit soort projecten worden voortgezet en ondersteund."

De weg vooruit

Onderzoekers hopen de telling in een tweede fase af te ronden , die in september 2025 begint en duurt tot en met februari 2026. De uiteindelijke resultaten worden gebruikt om de restauratiewerkzaamheden te begeleiden en op te schalen.

Het belang van het behoud van de axolotl gaat verder dan zijn charisma. Biologisch gezien is het een sleutelsoort, een toppredator die het ecosysteem van wetlands reguleert. "Zijn gezondheid is een directe indicator van de gezondheid van Xochimilco, een essentiële plek voor biodiversiteit en een natuurlijke regulator van Mexico-Stad, die ecosysteemdiensten levert zoals overstromingsbeheersing en klimaatverbetering."

De telling geeft een duidelijke boodschap af: de axolotl is niet verdwenen, maar er zijn dringend gezamenlijke maatregelen en aanhoudende investeringen nodig om definitieve uitsterving te voorkomen, concludeerde de specialist.

Methodologie van de eerste fase van de volkstelling

• Er werden 115 controlepunten onderzocht in het 2.522 hectare grote beschermde gebied. Er werden 115 netten uitgeworpen.

• Er werden 53 DNA-monsters uit de omgeving genomen: 10 in de toevluchtsoorden en 43 daarbuiten, met tussenpozen van 400 meter.

• De monsters werden geanalyseerd in het Environmental DNA Laboratory van het UNAM Institute of Biology.

De DNA-analyse is gebaseerd op eerder werk van University College London in samenwerking met UNAM, waarbij sporen van axolotls in de schuilplaatsen werden gevonden. Dit bewijst dat zij op deze plekken kunnen overleven.