Angst voor een verschuiving naar rechts: veel landen vrezen de klimaatdoelstelling van de EU voor 2040

Op veel plaatsen in Europa waren de temperaturen eind juni nog nooit zo hoog als dit jaar. Klimaatverandering is een realiteit. De EU heeft zichzelf al enige tijd geleden een ambitieus doel gesteld om deze ontwikkeling in ieder geval af te remmen.

De klimaatwet schrijft voor dat we in 2050 netto klimaatneutraal moeten zijn. Industrie en huishoudens mogen dan alleen nog maar zoveel koolstofdioxide en andere broeikasgassen uitstoten als ze langs technische en natuurlijke weg uit de atmosfeer kunnen opnemen.

Bij zulke langetermijnprojecten bestaat echter altijd het risico dat landen ze niet consequent nastreven. Daarom heeft de EU de tussentijdse doelstelling "Fit for 55" aangenomen. Tegen 2030 moeten de emissies met 55 procent zijn verminderd ten opzichte van 1990. En nu wil de EU een verdere tussentijdse doelstelling in de wet vastleggen: tegen 2040 moeten de emissies met 90 procent zijn verminderd.

Er is nauwelijks een project dat momenteel zoveel emoties oproept in de EU als klimaatbescherming. Tot voor kort waren de landen het erover eens dat drastische maatregelen nodig waren om klimaatverandering tegen te gaan. Het was dus niet de Commissie die een reductiedoelstelling voor 2040 voorstelde, maar de landen zelf.

De meeste lidstaten hebben het feit genegeerd dat de ecologische transitie veel geld zal kosten. Door de recente sterke stijging van de energiekosten zijn ze zich daar nu van bewust. De transformatie zal een financiële last betekenen voor sommige bedrijven en consumenten. Bovendien bestaat het risico dat bedrijven energie-intensieve activiteiten verplaatsen naar landen buiten Europa, waar de regelgeving minder streng is. "Emissieverschuiving is geen goede klimaatbescherming", zegt Peter Liese, CDU-lid van het Europees Parlement en voorstander van klimaatbeschermingsmaatregelen.

In sommige EU-landen veroorzaken de mogelijke gevolgen van de klimaatdoelstelling voor 2040 al aanzienlijke onrust. Dit is het meest uitgesproken in landen waar de komende maanden verkiezingen worden gehouden en waar centristische partijen worden lastiggevallen door rechts-populistische politici.

Een Nederlands parlementslid, lid van de Europese Volkspartij in Brussel, zei dat hij de EU had gevraagd om onder geen beding een klimaatdoelstelling voor 2040 voor te stellen. Dit najaar vinden er verkiezingen plaats in Nederland.

Ook de coalitieregering van de Tsjechische regering staat op scherp. Ook in het Midden-Europese land worden dit najaar parlementsverkiezingen gehouden. Uit het niets is een partij ontstaan ​​die zich inzet voor de strijd tegen "groene ideologieën".

De grootste schok in Brussel kwam echter toen de Franse president Emmanuel Macron een week geleden waarschuwde voor het overhaast nastreven van de klimaatdoelstelling voor 2040. Ook de Franse burgerlijke kringen staan ​​onder enorme druk. Jordan Bardella en Marine Le Pen van het Rassemblement Nationale maken kans om de presidentsverkiezingen van 2027 te winnen.

Woensdag leek de Commissie zich in te spannen om het wijdverbreide ongenoegen in de landen weg te nemen. In tegenstelling tot sommige lidstaten ziet zij klimaatneutraliteit niet als een financiële last, maar als een economische kans. "We kiezen niet tussen economie en milieu; we kiezen voor beide", aldus EU-commissaris Teresa Ribera. De EU hoopt daarom dat de juridische druk om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen technologische innovatie zal bevorderen en nieuwe zakelijke kansen zal creëren.

Om de klimaatdoelstellingen voor de kritische lidstaten draaglijker te maken, heeft de Commissie besloten dat deze landen ook milieucertificaten mogen meetellen voor hun broeikasgasreductie. Dit zijn maatregelen buiten Europa waarin bedrijven of particulieren, zoals vliegtuigpassagiers, kunnen investeren.

Omdat deze instrumenten in het verleden echter misbruikt zijn, zijn ze controversieel. Herbebossingsprojecten in het regenwoud bijvoorbeeld, of het project in Ghana dat voorzag in het vervangen van houtkachels door efficiëntere apparaten, zijn bijna berucht.

Critici betwijfelen of dergelijke maatregelen het klimaat dienen. Ze stellen dat het moeilijk te controleren is of de maatregelen worden uitgevoerd zoals beloofd aan de kopers van de certificaten.

Sommige luchtreizigers denken misschien dat de bomen die in het kader van een CO2-compensatieprogramma worden geplant, de tijdens hun reis uitgestoten CO2 "opvangen". Maar niemand kan met zekerheid zeggen of de planten deze functie decennialang zullen blijven vervullen, zoals nodig is voor compensatie, of dat ze eerst gekapt zullen worden.

De EU zegt lering te hebben getrokken uit dergelijke incidenten. Een ambtenaar van de Commissie gaf aan weinig vertrouwen te hebben in bestaande certificaten. Daarom moeten er nieuwe programma's worden opgezet in partnerlanden, waarvan de EU de voordelen nauwlettend wil volgen. Deze programma's treden daarom pas in 2035 in werking. Dan mogen landen maximaal 3 procent van hun reductiedoelstelling met certificaten dekken.

Nu begint de politieke strijd over het voorstel. Het kan alleen in werking treden als het wordt goedgekeurd door 15 lidstaten, die 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen.

Tsjechië kondigde woensdag al zijn oppositie aan. Premier Petr Fiala zei niet akkoord te gaan met het voorstel. Andere regeringsleiders zullen zich waarschijnlijk ook uitspreken. Zo is bekend dat de Poolse premier Donald Tusk bang is voor drastische klimaatmaatregelen. Veel Polen verwarmen hun huizen nog steeds met kolen, en de oppositiepartij PiS komt graag op voor deze burgers.