Heeft armoede een vrouwengezicht?

Twee dagen geleden werd een rapport gepubliceerd waarin de Nationale Enquête naar Inkomen en Uitgaven van Huishoudens (ENIGH) van INEGI wordt geïnterpreteerd. Deze enquête meet armoede in Mexico vanuit een perspectief van ongelijkheid, zorgverlening en gender. Het rapport werd opgesteld door het Instituut voor Ongelijkheidsstudies (INDESIG) en Oxfam Mexico. Ik durf te stellen dat dit de eerste analyse is die deze benaderingen op een transdisciplinaire manier gebruikt en simplistische interpretaties overstijgt. Het rapport is getiteld "Rechten of privileges? Een blik op de ENIGH van 2024 vanuit het perspectief van ongelijkheid."

Het meest innovatieve aspect van dit rapport is ongetwijfeld het zorgperspectief binnen de analyse, dat samenvalt met het genderperspectief om de ongelijkheden te identificeren die volgens het rapport hardnekkig en diep zijn. Mannen en vrouwen worden niet in gelijke mate geconfronteerd met armoede, afhankelijk van hun positie binnen het huishouden. Armoede heeft ook een genderdimensie die een verschillende impact heeft, afhankelijk van de positie die vrouwen innemen binnen elk huishouden en elk gezin.

Ongelijkheid op het gebied van inkomen, uitgaven en armoede verschilt per geslacht. Armoede wordt niet op dezelfde manier ervaren wanneer een vrouw het alleenstaande hoofd van een gezin met kinderen is als wanneer een man het alleenstaande hoofd van een gezin is. In Mexico wordt 17,9% van de huishoudens geleid door alleenstaande vrouwen met kinderen (we noemen ze geen alleenstaande moeders meer). Dit percentage is sterk geconcentreerd onder de laagste inkomens en de armste bevolkingsgroepen, die volgens de analyse nooit te maken krijgen met de zogenaamde "glazen plafonds", maar eerder leven van de zogenaamde "kleverige vloeren", een dagelijkse realiteit die hen ervan weerhoudt vooruit te komen omdat er altijd iets is dat hen tegenhoudt om zelfstandig te worden. Deze vrouwen hebben een lager inkomen in vergelijking met hun uitgaven; dat wil zeggen, het zijn vrouwen die meer werken, maar niet altijd meer verdienen, en die alleen en constant voor anderen zorgen. Ze verdienen om voor anderen te zorgen en geven geld uit om voor anderen te zorgen.

Vrouwen in deze situatie vinden geen mogelijkheden in de openbare diensten (die door de staat worden aangeboden) om hun recht op zorg uit te oefenen en hun autonomie te ontwikkelen. Ze geven meer uit aan zorg en voedsel dan aan gezondheidszorg en onderwijs, volledig alleen en onbewust van instellingen. Zoals dit rapport stelt: "ze geven geld uit aan wat ze nodig hebben om te overleven, niet aan wat ze willen", in tegenstelling tot vrouwen uit hogere sociaaleconomische klassen die zich zorg kunnen veroorloven.

Laten we het botweg zeggen: twee op de tien vrouwen in dit land kampen met zorgarmoede en daarmee met structurele ongelijkheid, die op zijn beurt gepaard gaat met geweld. In Mexico is de eenzaamheid van de zorgverlening gefeminiseerd en bovendien arm, en de politieke klasse gelooft dat dit recht met slechts een voorraadkast kan worden uitgeoefend. De eerste analyses van deze studie tonen aan dat we inderdaad kunnen spreken van een gefeminiseerde armoedegrens en dat armoede altijd gepaard gaat met de mogelijkheid om het recht op zorg al dan niet uit te oefenen.

In Mexico heeft armoede wel degelijk een vrouwelijk gezicht, en het recht om te zorgen, verzorgd te worden en voor anderen te zorgen, erkend als een mensenrecht, zou vanaf nu deel moeten uitmaken van de armoedemeting. Het defeminiseren van armoede in Mexico vereist een werkelijk alomvattend zorgsysteem met participatief bestuur dat niet alleen steunt op infrastructuur en welzijn, maar ook op de opbouw van zorgzame en medeverantwoordelijke democratische instellingen; dat wil zeggen een land waar zorg niet alleen een zaak is van vrouwen, maar ook van mannen, van ons allemaal. De cijfers zijn overweldigend: de feminisering van armoede bestaat echt.

Laten we vieren dat er vandaag de dag minder mensen in extreme armoede leven, ja. Maar laten we ophouden met het romantiseren van het idee dat de staat hiervoor als enige verantwoordelijk is door middel van sociale voorzieningen. Laten we actie eisen die in lijn is met de rechten en het mensenrecht op zorg positioneren als een onmisbare basis om onze reële en aanhoudende ongelijkheid te overwinnen.