Pensioenconflict | Wat een generatieconflict

Het is een veelbesproken onderwerp in het pensioendebat: het zogenaamde generatieconflict. De kern ervan: ouderen kunnen niet meer rondkomen van hun pensioen, terwijl het omslagstelsel jongeren dwingt steeds meer bij te storten. Door demografische ontwikkelingen en de vergrijzing profiteren zij in de toekomst zelf niet meer van het pensioenstelsel. De Metal Pension Youth Study concludeert: Dit conflict vindt zeker niet zijn oorsprong bij de jongere generatie.

"Integendeel, onze resultaten tonen een grote solidariteit tussen de generaties", zei econoom Christian Traxler woensdag tijdens de presentatie van de studie in het Federal Press Conference Center. Gevraagd naar hoe het wettelijk pensioenstelsel gestabiliseerd moet worden, kozen jongeren noch voor een verlaging van de huidige pensioenen, noch voor een hogere pensioenleeftijd. Verrassend genoeg, aldus Traxler, eisten ze maatregelen die hen persoonlijk raken: hogere bijdragen en een uitbreiding van belastingvoordelen via federale fondsen. Jongeren tussen de 17 en 27 jaar streven naar zekerheid op hun oude dag en willen zelf voorzieningen treffen, maar vaak ontbreekt het hen aan economische kennis. Dit zijn de belangrijkste bevindingen van de jongerenstudie.

Metallrente is een sectorspecifiek pensioenfonds. Oorspronkelijk opgericht door de cao-partijen Gesamtmetall en IG Metall voor de metaal- en elektrotechnische industrie, vertegenwoordigt het nu ook andere sectoren. Het onderzoek, dat sinds 2010 wordt uitgevoerd, is bedoeld om bedrijfspensioenvoorzieningen te promoten en jongeren bewust te maken van financiële educatie. Bedrijfspensioenvoorzieningen vormen een van de drie pijlers van het pensioenstelsel, naast de wettelijke en particuliere pensioenvoorzieningen. Werknemers hebben daarom recht op salarisconversie. Een deel van hun loon of salaris kan worden gespaard voor een toekomstig bedrijfspensioen.

In totaal spaart 88 procent van de ondervraagde jongeren, waarvan 54 procent voor hun pensioen, aldus het onderzoek. Steeds minder mensen maken gebruik van traditionele methoden zoals spaarrekeningen. Het Riester-pensioen, waarin in 2010 nog 50 procent van de spaarders belegde, wordt nu door slechts 17 procent gebruikt. Ook het vertrouwen in het wettelijk pensioen is de laatste jaren licht afgenomen.

Dit is begrijpelijk gezien het politieke getouwtrek, zegt Hansjörg Müllerleile, algemeen directeur van Metallrente. Tijdens de 'stoplicht'-regering concentreerde de SPD zich op het veiligstellen van de pensioenen, terwijl de FDP zich baseerde op de aandelenmarkt en het zogenaamde generatiekapitaal. De aangekondigde pensioenhervorming werd nooit aangenomen.

62 procent van de respondenten belegt zijn geld nu in aandelen en fondsen. "Dit weerspiegelt niet alleen de vraagzijde, maar ook de aanbodzijde", legt Traxler uit. Fintechs, technologisch geavanceerde financiële innovaties zoals cryptovaluta, verkopen sinds 2016 goed. Tegelijkertijd ziet 96 procent van de jongeren een goede pensioenplanning als een levenslange pensioenvoorziening – en dat is precies wat een aandelenpensioen niet biedt. Voor 95 procent van de respondenten betekent een goed pensioen ook dat hun geld niet verloren gaat op de aandelenmarkt.

Dergelijke tegenstrijdigheden komen tot uiting in de financiële kennis van deze leeftijdsgroep, die schokkend laag is, bekritiseert bedrijfseducator Carmela Aprea. Slechts 55 procent van de respondenten wist dat hoge rendementen gepaard gaan met hoge risico's, en slechts 54 procent was bekend met diversificatie – dat wil zeggen het minimaliseren van risico's door activa te spreiden over verschillende beleggingen.

“De pensioenvoorziening mag geen ondoorzichtig labyrint blijven.”

Carmela Aprea, docent bedrijfskunde aan de Universiteit van Mannheim

Vooral vrouwen geven vaak aan de kennisvragen niet te kunnen beantwoorden. Aprea concludeert dat dit een hoge mate van onzekerheid weerspiegelt, wat de bestaande financiële ongelijkheid tussen de seksen zou kunnen versterken. "Dit onderstreept de noodzaak van passende programma's voor financiële educatie", eist ze. "Pensioenplanning mag geen ondoorzichtig labyrint blijven." Duitsland is het enige OESO-land zonder strategie voor financiële educatie.

Jongeren die niet zelf sparen voor hun pensioen, noemen echter het gebrek aan geld als belangrijkste reden. Theodor W. Birkwald, voormalig woordvoerder pensioenen van de Die Linke in de Bondsdag, benadrukte daarom regelmatig: in Duitsland is er geen sprake van een generatieprobleem; er is een verdelingsprobleem.

Ondertussen is de SPD-CDU-regering van plan de wettelijke pensioenen te versterken door prikkels te bieden voor langere werktijden. Het regeerakkoord omvat belastingvrije salarissen tot € 2.000 per maand, verbeteringen in de mogelijkheden voor bijverdienste nabestaandenpensioenen en eenmalige uitkeringen via de zogenaamde pensioenpremie. Arbeidsmarktonderzoekers zoals Yvonne Lot van de Hans Böcklerstichting, die nauwe banden onderhoudt met de vakbonden , vrezen dat dit de ongelijkheid zal vergroten ten nadele van vrouwen en mensen met een zware baan. Zij zouden niet kunnen werken vanwege zorgtaken en een hoge werkdruk, waardoor ze extra benadeeld worden.