Medicijnen worden duurder: Novartis en Roche spelen Europa en de VS tegen elkaar uit

Sinds Donald Trump de Zwitserse farmaceutische giganten heeft bedreigd met importheffingen op medicijnen op hun grootste en meest lucratieve markt, is de sector in beroering. De CEO's van het bedrijf richten hun waarschuwingen echter niet tot de Amerikaanse president, maar tot Bern en Brussel. Hun boodschap: Het oude continent dreigt onaantrekkelijk te worden voor investeringen als fabrikanten niet meer geld krijgen voor hun medicijnen van zorgverzekeraars en patiënten.

Europa moet zijn markt dringend concurrerender maken, zei Novartis-CEO Vas Narasimhan dinsdag in een gesprek met journalisten: "Ik hoop dat de Europese Commissie en de Zwitserse regering zullen nadenken over hoe innovatie gewaardeerd kan worden. Ze moeten er niet alleen maar op hopen dat we hier produceren, alleen omdat andere aspecten van de omstandigheden ter plaatse goed zijn." Politici moeten duidelijk maken dat medicijnen hier geproduceerd moeten worden – “en dat er op gepaste wijze voor betaald moet worden.”

Thomas Schinecker, directeur van Roche, verwoordde dit onlangs nog eens: "Zwitserland staat erom bekend erg duur te zijn op veel vlakken. Maar niet als het om medicijnen gaat", vertelde hij vorige week aan mediavertegenwoordigers. Het is enigszins verbazingwekkend dat in een land als Zwitserland, dat zoveel profijt heeft van de farmaceutische industrie, sommige medicijnen niet toegankelijk zijn. “Dat zullen we ook duidelijk maken aan de regering”, aldus Schinecker.

De farmaceutische industrie baseert haar beslissing over welke medicijnen zij goedkeurt en aanbiedt op de prijzen die zij voor haar medicijnen in een land kan vragen. In de VS realiseren fabrikanten aanzienlijk hogere prijzen omdat ze daar een grotere onderhandelingsmacht hebben. In Europa en Zwitserland zijn de prijzen meer gereguleerd en worden ze overeengekomen met de nationale autoriteiten. Volgens de industrie wordt hun onderzoek niet voldoende erkend.

Vorige week schreven Novartis CEO Vas Narasimhan en Paul Hudson, CEO van de Franse concurrent Sanofi, een brief aan de Financial Times. De managers wezen op de investeringen van meer dan 150 miljard dollar in de VS, die farmaceutische bedrijven onlangs hadden aangekondigd als reactie op de dreigende importtarieven.

De vooruitzichten voor de Amerikaanse markt zijn zeer goed, dankzij gunstige beleidslijnen en regelgeving. “Helaas kan dit niet gezegd worden van Europa”, aldus de brief. De EU heeft onder andere behoefte aan een uniforme prijslijst, gebaseerd op de prijzen in de VS, zo eisten de bedrijfsleiders.

Roche en Novartis hebben ook aanzienlijke investeringen in de VS beloofd. Begin april beloofde Novartis 23 miljard dollar uit te geven over de komende vijf jaar . De Amerikaanse vraag zal binnenkort voor een groot deel worden gedekt door Amerikaanse productie. Narasimhan beschreef dit als een verandering van strategie. Roche verdubbelde vorige week de inzet en beloofde 50 miljard dollar te investeren in onderzoeks- en productiefaciliteiten.

Maar waarschijnlijk is een groot deel van het geld niet nieuw, maar vooral bedoeld om een ​​goede indruk te maken in Washington. De aangekondigde investeringen van Roche bedragen maar liefst 80 procent van de omzet van vorig jaar. Theoretisch gezien zou dit een zware belasting vormen voor de cashflow van het bedrijf en mogelijk de hoogte van het dividend beïnvloeden.

Maar zekerheid is er nog niet: de eerder geplande totale uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling en voor nieuwe faciliteiten worden niet verhoogd, verzekert CEO Schinecker. Tegelijkertijd zijn Roche en Novartis niet van plan om elders in hun uitgaven te bezuinigen.

Narasimhan, CEO van Novartis, zei dat het bedrijf zijn sterke aanwezigheid in Slovenië, Zwitserland, Oostenrijk en Frankrijk zal behouden. Maar als het op nieuwe investeringen aankomt, zet de baas druk: "Wat we in de toekomst doen, hangt echt af van hoe Europese politici de omstandigheden veranderen."

Ondertussen is er geen enkele indruk dat de farmaceutische giganten in de VS in een existentiële crisis verkeren: Novartis verhoogde dinsdag zijn vooruitzichten voor het hele jaar. Het bedrijf voorspelt nu een omzetgroei van ruim enkele procenten. Er werd gezegd dat er rekening werd gehouden met alle mogelijke tariefeffecten. Tussen januari en maart genereerde Novartis een omzet van 13,2 miljard dollar, 12 procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar.

Roche zag haar omzet in het eerste kwartaal stijgen tot 15,4 miljard Zwitserse frank, zo maakte het bedrijf vorige week bekend. Dat is een stijging van 7 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar. De Amerikaanse activiteiten waren goed voor 40 procent van de omzet. Roche bevestigde zijn jaarlijkse vooruitzichten ondanks de dreiging van tarieven. De productiecapaciteit in de VS is nog niet volledig benut en de voorraden zijn al verhoogd.

Terwijl tarieven een probleem op korte termijn zijn, vormen de prijzen van medicijnen een structureel probleem voor de sector. Sterker nog, de prijzen in de VS liggen doorgaans veel hoger dan in Zwitserland, legt Simon Wieser uit, hoofd van het Instituut voor Gezondheidseconomie aan de Hogeschool voor Toegepaste Wetenschappen Zürich (ZHAW). “Maar dat komt vooral door de slecht gereguleerde Amerikaanse farmaceutische markt”, zegt hij.

Vergeleken met andere Europese landen zijn de prijzen van gepatenteerde medicijnen in Zwitserland echter nog steeds relatief hoog, zegt Wieser. Dat komt ook doordat de Zwitserse autoriteiten bij het vaststellen van de binnenlandse prijs hun beslissingen baseren op de ‘etalageprijzen’ in andere landen – catalogusprijzen die door hoge kortingen aanzienlijk hoger liggen dan de daadwerkelijk betaalde prijzen.

De deskundige is het niet eens met de stelling van de farmaceutische industrie dat te lage prijzen de beschikbaarheid van medicijnen voor Zwitserse patiënten beperken. Toegang tot nieuwe medicijnen is zeker mogelijk, maar voor alle betrokkenen ingewikkeld, zegt Wieser. Hij wijst op regelgeving op grond waarvan in individuele gevallen zelfs medicijnen die in Zwitserland niet zijn goedgekeurd, kunnen worden vergoed.

De gestaag stijgende premies voor ziektekostenverzekeringen zullen naar verwachting de bereidheid om meer te betalen voor medicijnen in ons land temperen. In 2023, toen de totale gezondheidszorgkosten in Zwitserland bijna 94 miljard Zwitserse frank bedroegen, was 11,4 miljard Zwitserse frank daarvan bestemd voor geneesmiddelen. Dat is een stijging van bijna 20 procent ten opzichte van 2019, de periode vóór de coronapandemie.

Toch is de sector gewend aan betere zaken uit Amerika: in 2023 besteedde Zwitserland bijna 12 procent van zijn economische output aan gezondheidszorg – het derde hoogste percentage van alle OESO-landen. Dat was iets minder dan Duitsland, maar een stuk minder dan de Verenigde Staten, die een aandeel van bijna 17 procent van het bruto binnenlands product hadden.

Hogere prijzen in Europa zouden ook belangrijker kunnen worden voor de industrie, omdat de paradijselijke omstandigheden in de VS niet in steen gebeiteld zijn: daar wordt geprobeerd de autoriteiten meer macht te geven om over prijzen te onderhandelen. President Joe Biden heeft de eerste stappen gezet. Donald Trump streefde dit doel ook na tijdens zijn eerste ambtstermijn, totdat hij door technische fouten voor de rechter werd gehouden.

Trump wilde destijds, ondanks verzet van de farmaceutische industrie, een regelgeving invoeren die de prijzen van medicijnen in de VS zou baseren op de goedkoopste prijzen in het buitenland. Hij kan nu naar dit doel terugkeren. Waarschijnlijk hopen de farmaceutische bedrijven dat ze door hogere prijzen in Europa te rekenen, het verschil met de Amerikaanse prijzen kunnen verkleinen. Dat zou niet alleen betekenen dat ze meer zouden verdienen in Europa, maar het zou ook de argumenten voor prijsregulering in de VS verzwakken. Zo zouden ze twee vliegen in één klap slaan.