GASTCOMMENTAAR - Trump 2.0 is het opzettelijke einde van de unipolaire wereldorde

Op het eerste en tweede gezicht lijken de meeste acties van de Amerikaanse president Donald Trump grillig, bijna obsessief, ongefundeerd, excessief, beledigend, roekeloos, dwaas en vaak zelfs zelfdestructief. Dit maakt het te makkelijk.

Hoewel er in de verkiezingscampagne veel zaken met de gebruikelijke krachtige woorden waren aangekondigd, leidde de jarenlange ervaring tot de verwachting dat deze zaken in een veel gematigder vorm zouden worden uitgevoerd, of beter gezegd: helemaal niet.

Nu, iets meer dan 100 dagen na zijn aantreden, is het duidelijk: Donald Trump staat op het punt zijn eigen beloften te overtreffen. En hij lijkt er niet voor terug te deinzen zijn land pijn te doen. Trump noemt het "bittere medicijnen", iets wat tijdelijk nodig is als je grotere, hogere doelen wilt bereiken.

De internationale financiële markten werden bijvoorbeeld teleurgesteld in hun verwachtingen. Tot voor kort heerste daar een soort 'drolle de guerre': opvallende kalmte, misschien geveinsd en gekweld, maar misschien zelfs optimistisch, omdat men geloofde dat men in Donald Trump uiteindelijk een zakenman had. Hij zal zichzelf waarschijnlijk geen pijn willen doen, zo luidt de (redelijk rationele) hoop.

De escalatie van de gebeurtenissen tot een handelsoorlog begin april 2025 vernietigde het zo belangrijke vertrouwen in enigszins stabiele omstandigheden en leidde tot een gigantische prijsvorming. Met de opschorting van de meest ingrijpende maatregelen kalmeerde de situatie, althans tijdelijk, maar het verlies aan vertrouwen blijft bestaan.

Is Donald Trump simpelweg een "dealmaker" die risicovolle gokjes neemt? Of denkt hij niet goed na en negeert hij de bijwerkingen van zijn daden? Of zijn we getuige van een systematische aanpak met goed voorbereide stappen, uitgevoerd volgens een script?

Weinig commentatoren nemen de moeite om de beschikbare bronnen ook maar kort te onderzoeken. De meest prominente hiervan is de bloemlezing "2025 – Mandate for Leadership: The Conservative Promise", onder redactie van Paul Dans en Steven Groves van de Heritage Foundation in Washington. Het 887 pagina's tellende boek beschrijft het conservatieve programma voor de machtsovername tot in detail.

Zo legt economieprofessor Peter Navarro, inmiddels benoemd tot hoofd van de onlangs opgerichte Nationale Handelsraad, uit waarom volgens hem een ​​verregaande interventie in bestaande handelsstromen noodzakelijk is om het ‘oneerlijke’ onevenwicht tussen China (en andere handelspartners) en de VS een nieuwe basis te geven.

Het is de zogenaamd zelfdestructieve component van Trumps beleid die van bijzonder belang is. Waarom deze snelheid en dit aandringen? Waarom zou een beleid waarvan we weten (of zouden kunnen weten) op korte termijn schade aanrichten – door handelspartners boos te maken en een onzekerheidspremie op te leggen aan alle markten voor een langere periode?

Wat zou men bereid zijn te accepteren: een moeilijk te beheersen inflatie, hogere rentes en een daarmee gepaard gaande duurdere financiering van de toch al hoge staatsschuld? Waarom dit alles als verwacht wordt dat de wereld nooit meer hetzelfde zal zijn?

Precies om die reden: zodat de wereld nooit meer hetzelfde zal zijn. De Verenigde Staten zijn bezig hun eigen wereldorde te ontmantelen. De VS domineren de wereld als hegemonie, uiterlijk sinds de revolutie van 1989. Dat is voorbij. Ze willen zichzelf opzettelijk degraderen, omdat hun bestaan ​​als hegemonische macht niet veel langer houdbaar zou zijn. De last is te zwaar. En ze krijgen er weinig tot geen compensatie voor.

Economisch gezien wordt het bestaan ​​als hegemoon gekenmerkt door te veel negatieve externaliteiten, en omgekeerd zijn er te veel profiteurs die profiteren van de commons die de hegemoon koestert en cultiveert. Trump en zijn team willen een einde maken aan de commons die de Verenigde Staten hebben gecreëerd. Volgens hen wordt deze al geruime tijd door alle partijen steeds meer uitgebuit.

De evidente malaise ligt enerzijds in de gestage relatieve erosie van de industriële economische macht, en anderzijds in de enorm hoge Amerikaanse militaire uitgaven. Het kost de Verenigde Staten jaarlijks enorme bedragen om de veiligheid wereldwijd te handhaven.

De zuivere militaire uitgaven bedroegen in 2023 ongeveer $ 880 miljard, oftewel 3,36 procent van het bruto binnenlands product. De waarheid zou waarschijnlijk dichter bij de waarheid komen als we ook een deel van de kosten voor ontwikkelingssamenwerking, niet-militaire inlichtingendiensten, ruimtevaartactiviteiten en internationale organisaties meerekenen. Dit zou neerkomen op een totaal van ruim $ 1 biljoen, oftewel ruim 5 procent van het bbp.

Daarbij komen nog de lagere belastinginkomsten uit industriële activiteiten, de daarmee gepaard gaande stijging van de sociale uitgaven en de stijgende rentekosten. Dit alles resulteert in een onbevredigende staat van de Amerikaanse schatkist: een buitensporige schuldenlast met een stijgende trend.

Schulden zijn kostbaar. De belastingdienst moet rente betalen aan schuldeisers en schulden herfinancieren die ze niet kunnen afbetalen, mogelijk tegen hogere rentetarieven. Gedurende vele jaren van vrijwel inflatievrije groei gaven rentebetalingen en schuldfinanciering weinig aanleiding tot bezorgdheid. Sterker nog, lange tijd leek het er zelfs op dat extra schulden geen probleem meer waren – het Nieuwe Monetaire Beleid bijvoorbeeld, beargumenteerde dit.

Een blik op de jaarlijkse rente-uitgaven van de VS weerlegt deze opvatting. Het totale bedrag ervan overtreft de pure militaire uitgaven en bereikt niveaus die de begrotingsruimte steeds verder beperken.

De hegemonie verkeert in nood. Maar als het einde van zijn dominantie voorzienbaar is, hoe kunnen de Verenigde Staten zich dan zo pijnloos mogelijk van zijn hegemonische status ontdoen? De Amerikanen staan ​​voor een uniek soort exitprobleem. Vanuit ons perspectief zijn er twee opties: een langzame, pijnlijke, onzekerheidsveroorzakende neergang, of een snel, afschuwelijk einde, maar met een kans op succesvolle overleving.

Het doel is om de fictie van hegemonie te ontdoen van haar allerbelangrijkste fundament: vertrouwen in haar voortbestaan. We nemen aan dat dit precies de ware bedoeling is geweest van vele eerdere acties: het vertrouwen van de goedwillenden met tegenzin vernietigen en zo "vrienden" vervreemden, fundamentele overtuigingen aan het wankelen brengen door toenaderingspogingen tot voormalige tegenstanders, bondgenoten verloochenen en zelfs verraden, halve waarheden en onwaarheden verspreiden, geschreven en vooral ongeschreven regels overtreden, weigeren verliezen te nemen – enzovoort.

Als men de chronologie van de gebeurtenissen van de eerste 100 dagen van de Trump-regering vanuit dit perspectief bekijkt, komt men tot de conclusie: in alle opzichten vervuld. Het vertrouwen is permanent beschadigd, zo niet volledig vernietigd. Een terugkeer naar de vroegere normaliteit is onwaarschijnlijk. Het proces van dehegemonisering is gaande; het snelle tempo is gekozen. Dit zou nooit mogelijk zijn geweest zonder een script, en als er maar één "poort" aan het werk was geweest, zou zo'n destructieve consistentie uiterst onwaarschijnlijk zijn.

De vraag blijft nu of het proces volgens plan kan verlopen, en in welke mate, voor wie en onder welke voorwaarden het project van dehegemonisering zal slagen. De transformatie is uitdagend en riskant.

Er zijn drie scenario's te onderscheiden voor hoe het Amerikaanse vertrek uit de hegemonie zich op de middellange termijn zou kunnen ontvouwen. Ofwel slaagt de manoeuvre relatief pijnloos voor Trump en blijft effectief, wat vooral afhangt van een oplossing van de schuldenproblematiek. Ofwel vindt er op de middellange termijn een soort herstel van het verleden plaats, zoals na de Franse Revolutie. Ofwel volgt er een langdurige periode van regelrechte chaos met alle mogelijke militaire, economische en sociale gevolgen van dien.

Wij kennen bewust geen waarschijnlijkheden toe aan de drie scenario's, omdat dit geen zin heeft in het geval van een onwaarschijnlijke maar rampzalige ontwikkeling.

Het is verstandig om je voor te bereiden op de ontwrichtende varianten, waaronder chaos. Dit betekent ook dat individuen en kleine, machteloze staten aanzienlijk meer zullen moeten uitgeven dan voorheen om in vrijheid en welvaart te overleven.

Konrad Hummler is ondernemer, cultureel mecenas en freelance auteur. Ivan Adamovich is econoom en CEO van Private Client Bank. In hun artikel "On Dealing with America", uitgegeven door de Progress Foundation Zurich (2025), presenteren de auteurs hun argumenten en de drie scenario's in detail.