Duitse kritiek op de Gaza-oorlog: hoe Israël zijn laatste partners verliest

“Natuurlijk beseffen we dat – onze taak wordt er niet gemakkelijker op”, zei een hoge ambtenaar van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken enkele dagen geleden in een vertrouwelijk gesprek. Het begrip van de oorlog die Israël in het buitenland voert, neemt met de dag af. Deze week keerde zelfs de grootste Europese bondgenoot zich tegen de Joodse staat: op twee opeenvolgende dagen bekritiseerde de conservatieve bondskanselier van Duitsland de oorlog in de Gazastrook. "Een dergelijke mate van geweld tegen de burgerbevolking kan niet langer worden gerechtvaardigd door de strijd tegen het Hamas-terrorisme", aldus Friedrich Merz.

De uitbrander uit Berlijn is het voorlopige hoogtepunt van de ‘diplomatieke tsunami’ die volgens het linkse dagblad ‘Haaretz’ Israël treft. Vrijwel alle nauwe westerse partners van Israël die na 7 oktober achter Israël stonden, verharden hun toon tegenover de regering in Jeruzalem en dreigen met tastbare gevolgen. Israël zou al in juni met een reeks speldenprikken te maken kunnen krijgen.

Jeremy Issacharoff was niet verrast toen hij de opmerkingen van de Duitse bondskanselier hoorde. Issacharoff werkte ruim veertig jaar als Israëlisch diplomaat en beëindigde zijn carrière in 2022 als ambassadeur in Berlijn. "Buitenlandse landen maken zich zorgen omdat er geen duidelijk plan lijkt te zijn voor de naoorlogse periode", zegt hij in een interview. Duitsland, een van onze naaste strategische partners na de VS, blijft zich inzetten voor de veiligheid en het recht op zelfverdediging van Israël. Maar het streeft ook naar een tweestatenoplossing.

Een dergelijke vredesoplossing zou haaks staan ​​op het huidige Israëlische beleid. Enkele ministers van de Israëlische regering hebben de herbezetting en herbevolking van de Gazastrook aangewezen als doelen voor het aanhoudende offensief. Netanyahu zei zelf dat Israël na de oorlog de veiligheidscontrole over Gaza zou behouden. Dit is in strijd met het Duitse beleid ten aanzien van het Midden-Oosten en is de reden voor de kritiek, aldus Issacharoff.

De voormalige ambassadeur ziet Israël in een dilemma. "Als Israël moet kiezen tussen nationale veiligheid en zijn reputatie in de wereld, zullen veiligheidsoverwegingen altijd voorrang krijgen", aldus Issacharoff. Maar één ding is ook duidelijk: “Israël is geen eiland en heeft sterke vrienden in het buitenland nodig.” De voormalige diplomaat adviseert zijn regering om haar standpunt beter toe te lichten en vooral te luisteren naar de kritiek van een nauwe partner als Duitsland.

In het geval van Duitsland is dat tot nu toe Israël geweest. Jeruzalem reageerde niet publiekelijk op de kritiek van Merz. De situatie was anders bij de eerdere dreiging vanuit Frankrijk, Groot-Brittannië en Canada. De drie westerse landen hadden aangekondigd dat er consequenties zouden volgen als Israël zijn offensief niet zou staken. Na de moord op twee medewerkers van de ambassade in Washington insinueerden vooraanstaande Israëlische politici dat het ultimatum van de Europeanen en Canada de dader had aangespoord. Frankrijk verwierp de beschuldiging als ‘schandalig en ongerechtvaardigd’.

"De Israëlische diplomatieke stijl is de afgelopen tien jaar agressiever geworden", zegt Nimrod Goren, directeur van Mitvim, een Israëlische denktank voor buitenlands beleid. Dit is ook te danken aan een richtlijn van Netanyahu zelf, die Israëlische diplomaten opdroeg om over te schakelen op een agressievere modus. Volgens Europese diplomatieke kringen in Tel Aviv bemoeilijkt de ondiplomatieke aard van de Israëliërs de samenwerking.

Tot op zekere hoogte zijn de aanvallen ook een strategie van Netanyahu, benadrukt Goren. “Voor rechts in Israël is de confrontatie met de buitenwereld een pijler van hun macht”, zegt de politicoloog. "Netanyahu speelt in zijn binnenlandse en buitenlandse politiek de 'wij-tegen-zij'-kaart – dat helpt hem." Bovendien zijn het vooral linkse Israëliërs en Netanyahu-critici die de gevolgen van de isolatie ondervinden: bijvoorbeeld academici die minder vaak op congressen worden uitgenodigd.

Tot nu toe zijn het alleen waarschuwende woorden van voormalige nauwe partners van Israël. Sommigen zijn naar verluidt al bezig met de voorbereidingen van maatregelen als wapenembargo's en sancties tegen rechtse Israëlische ministers. Bovendien zijn er in juni twee belangrijke data die een bedreiging voor Israël kunnen vormen als het land zijn relaties met de buitenwereld niet verbetert.

Naar verwachting zullen Frankrijk en Saoedi-Arabië op 18 juni in New York een conferentie op hoog niveau houden om een ​​tweestatenoplossing te bevorderen. Frankrijk zou dit platform kunnen gebruiken om de Palestijnse staat officieel te erkennen. President Emmanuel Macron maakte onlangs bekend dat hij Palestina in juni zal erkennen.

De daaropvolgende week zou voor Israël beslissender kunnen zijn. Op 23 juni komen de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU in Brussel bijeen. Enkele dagen geleden sprak een meerderheid van de Europeanen zich uit vóór herziening van de associatieovereenkomst met Israël, die sinds 2000 bestaat. Hoewel een opschorting van de overeenkomst onwaarschijnlijk is vanwege het unanimiteitsbeginsel in de EU, zou de unie afzonderlijke samenwerkingsovereenkomsten met een gekwalificeerde meerderheid kunnen beëindigen.

In Israël rinkelen de alarmbellen. De Israëlische Wetenschapsraad waarschuwde de regering zondag: Israël zou binnenkort kunnen worden uitgesloten van het Europese Horizon-onderzoeksprogramma. Volgens het Israëlische Innovatieagentschap hebben Israëlische onderzoekers en bedrijven de afgelopen jaren meer dan een miljard euro aan subsidies uit het EU-programma ontvangen.

Volgens een rapport van het nieuwsportal Al-Monitor is de uitsluiting van Horizon een van de opties die de Europese Commissie aan haar lidstaten zal voorleggen tijdens de bijeenkomst van ministers van Buitenlandse Zaken. Als dat zou gebeuren, zou de groeiende internationale kritiek op Israël als hightechlocatie veel meer zijn dan alleen een PR-probleem.